آشنایی با روستای دزک ومکانهای تاریخی آن
روستای قدیمی که در 3 کیلومتری شرق شهرستان سراوان استان سیستان وبلوچستان که از طرف شمال به کوههای سیاهان و از طرف جنوب به رودخانه سی میش(مات کور ) و کوه رندیک و در جنوب شرقی به روستای کولو و از طرف غرب به مرکز شهر و از طرف شرق به روستای پره کنت که جمعیت فعلی آن حدوداً 5000 نفر می باشد منتهی می گردد . اما فراموش نشود از شهرستان سراوان تا دهک و اسفندک به دزک مشهور بوده و مردم خارج از سراوان – سراوان را به نام دزک می شناختند . اما آنچه الان دراین اشاره می شود مربوط به خود روستای قلعه دزک می باشد. دلیل نامگذاری دزک ،معلوم نیست چه بوده است ، اما بعضی به این اشاره دارند که دزک درقدیم دژک بوده ، دژک یعنی دژ کوچک ، که به سبب دژی که دراینجا بوده ، دژک مشهور گشته ، که کم کم طی زمان های متمادی به دزک مشهور گشته ، وبا وجود قلعه ای که فرما نروایان درآن زندگی می کردند قلعه دزک نام گرفت قلعه دزک بزرگترین روستای شهر می باشد ودارای یک مرکز بهداشتی درمانی ودوخانه بهداشت می باشد که جمعیت دزک راتحت پوشش خوددارند .
آشنایی با مکانهای تاریخی دزک
- قلعه تاریخی دزک:
قلعه بلقیس(قلعه دزک) در فاصله 3 کیلومتری شهر سراوان در روستای دزک بنا گردیده است قلعه مورد نظر مربوط به دوره اسلامی است ودارای خندق وآسیاب آبی نیز بوده وتا قبل از سال 1307 مورد استفاده نیز قرار می گرفته است ودر سال 1307 با یورش قوای رضا خانی بتوپ بسته شد و بکلی تخریب گردید وهم اکنون تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته استپ
این قلعه در بلوار اصلی روستای دزک قرار دارد. روستای دزک در 10 کیلومتری جاده سراوان به مرز کوهک قرار گرفته است. این قلعه خشتی و گلی به شماره 11095 در تاریخ 16/6/83 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این قلعه که داراى معمارى بومى است از خشت و گل ساخته شده و در گذشته محل اقامت و حکمرانى على محمدخان پدر دوست محمدخان بارکزایى بوده است و در سال 1307 ه.ش با لشکرکشى قواى رضاخان توسط قشون دولتى به تصرف درآمده است و در این محل با درگیرى بین قواى نظامى و نیروهاى تحت امر دوست محمدخان، سرهنگ باقرآقاخان داورپناه بوسیله یکى از اسرا کشته مى شود و از آن موقع این محل بنام داورپناه نامیده میشود.
ضمنا این شهرستان دارای پانزده تپه ومحوطه ما قبل تاریخ است که می توان به تپه های روباهک- قلعه ملا- قلعه بزراد- میل مارو- کلاتک – آسپیچ – کلاتک بخشان – تپه سپید- تپه حدوگان- تپه میرعمر جالق – تپه مهتاب خزانه کوهک اشاره نمود
این شهرستان در حدود هفت قبرستان تاریخی وماقبل تاریخ دارد که برجسته ترین آنها قبرستان قدیمی گشت می باشد.تعدادی درخت کهنسال نیز در این شهرستان وجود دارد که می توان از درخت سروسرجو باقدمتی 1500 ساله ودرخت سرو سوران در روستای سوران نام برد
ضمنا تعدادی ساختمان قدیمی دراین شهر وجود دارد که تحت حفاظت میراث فرهنگی می باشند که می توان به ساختمان بهداشت محیط – ساختمان فرمانداری قدیم – دبستان شهید قلنبر – دبستان دهخدا وتعدادی دیگر ساختمان قدیمی در جالق و سوران اشاره کرد.
مسجد جامع دزک :
این مسجد قدیمی در روستای دزک با قدمتی بسیار کهن دارای چله خانه میباشد که مردم مسلمان در این چله خانه بمدت چهل شبانه روز در آنجا با خدای خود راز ونیاز می کردند وبه عبادت می پرداختند. وهم اکنون نیز این مسجدمحل استقرار نماز گزاران میباشد
پیشینه تاریخی مسجد جامع دزک سراوان به قرون اولیه اسلامی باز می گردد.بنای این مسجد ترکیبی از معماری عربی و ساسانی و دارای صحن مرکزی است که دور آن را دالانی احاطه کرده است.
ستونهای مسجد که مدون است 1/5 قطر دارد و طاقهای اطراف صحن از خشت خام ساخته شده است
تا قبل از سال 1307 هجری شمسی مسجد جامع دزک تنها مسجد جامع شهرستان سراوان بود و مردم از یک روز قبل برای شرکت در نماز جمعه خود را به این مسجد می رساندند .
روستای دزک در سه کیلومتری شهر سراوان واقع شده است .
زمان ساخت مسجد مشخص نیست. احتمال
داده مى‌شود که این مسجد به دوران
صفویه تعلق داشته باشد. مصالح به
کار رفته در دیوارها و ستون‌ها از
خشت و چینه، و پوشش سقف از
فرآورده‌هاى نخل و خرما و گز و کنار
است. ابعاد مسجد ۵/۷۳٭۴۲ متر و در
امتداد شرقى و غربى قرار گرفته و
شامل دو شبستان تابستانى و
زمستانى است. ستون‌هاى آن تا حدودى
شبیه به ستون‌هاى مسجد تاریخانه
دامغان مى‌باشد. از ویژگى‌هاى این
بنا، علاوه بر نوع تاقچه‌هاى
تزئینى و مقرنس‌هاى ویژه، وجود
چله‌خانه‌اى براى معتکفین و
عابدین در زیرزمین است.
قلعه خیرآباد
این قلعه درنخلستان دزک ودر قسمت جنوبی این روستادرست در مقابل قلعه معروف دزک در محور کولو نرسیده به این روستا واقع شده است. این قلعه برروی تپه سنگی کوچکی بنا شده است که از نظراستحکام وعدم نفوذ از طریق تونل محافظ مهمی برای قلعه محسوب می شود. این قلعه احتمالأ دارای سه طبقه بوده است وبه طور هشت ضلعی بنا شده است که این طرز بنا در دیگر بنا های شهرستان و بلوچستان دیده نمی شود. قلعه مقرفرماندهی وحاکم نشین بوده است وافراد عامه یا سربازان با توجه به آثار بجا مانده در زمین های خالی اطراف قلعه سکونت داشته اند. قلعه خیرآباد با وجود آنکه فاقد حفاظ است ودیوارهای آن ده متر ارتفاع دارد و بدون هیچ گونه تکیه گاه وستونی همچنان خود را حفظ نموده است.
موزه تاس وکپل دزک
سواس(کفش بلوچی)
موزه تاس و کپل دزک گنجین دران در شهرستان سراوان و در منطقه دزک واقع شده است. این موزه اولین موزه شخصی است که به همت عبدالله سپاهی بنا گردیده است. این موزه در باغ شخصی نامبرده قرار داشته و به نام باغ عبدالله نیز شهرت دارد.
بازدید کنندگان موزه از طریق راهرویی که دو طرف آن توسط چوب های برگ درخت خرما محصور شده است به سمت موزه هدایت میشوند.
درب ورودی راهرو، درب کوچک چوبی قدیمی است که روی آن منبت کاری شده است.
موزه از دو اتاق تشکیل شده که اتاق ابتدایی از طریق دری به اتاق دیگری متصل میشود.
مصالح بکار رفته در ساخت موزه از چوبهای برگ درخت خرما و طناب های بافته شده از برگ درختچه داز میباشند. همچنین از حصیرهای بافته شده از درختچه داز برای پوشش سقف بنا استفاده شده است و برای نفوذ ناپذیر شدن بنا در برابر باران از یک لایه پلاستیکی استفاده شده است. دور تا دور بنا فضاهایی برای قرار دادن اشیا موزه در نظر گرفته شده است.
در زبان بلوچی به این نوع بنا؛ کمبی میگویند. پلان بنا حالت مستطیلی بوده و بنا شکل نیم دایره دارد.
یکی از ویزگی های منحصر به فرد این موزه حالت تماما کلاسیک و سنتی بنا مییباشد که قرار گرفتن صنایع دستی چشم هر بیننده ای را به خود جلب میکند.
اشیا موجود در موزه شامل سامان(نوعی از سکه دوزی های اولیه مردم بلوچستان که بر روی پوست گوسفند بافته میشده)، اشکال مختلف از ظروف کلپورگان، انواع مختلف سواس(کفش بلوچی)، پادیک(نوعی از زیور آلات بلوچی که زنهای بلوچ آن را به پای خود میبسته اند)، دهل، رومیزی و... میباشد.
